Verminder je eigen impact op onze planeet met ‘De verborgen impact’

Een beter klimaat begint bij jezelf. Maar waar begin je zelf? En hoe zorg je dat je je energie in de juiste zaken steekt? Voor het boek ‘De verborgen impact’ onderzocht Babette Porcelijn de werkelijke impact die we hebben op de wereld. Ze kreeg hulp van onder andere CE Delft en Ecofys om een boek te maken waarin complexe zaken helder en duidelijk worden uitgelegd. Het boek kijkt niet alleen naar de zichtbare impact tijdens bijvoorbeeld het gebruik van producten, maar neemt de hele keten van mijnbouw, productie, transport en uiteindelijk afdanken ook mee. Wat blijkt? Veel dingen blijken een flinke verborgen impact te hebben. Duidelijke diagrammen en infographics geven inzicht in de impact top 10 en helpen je inzicht te krijgen in je eigen impact én wat je kunt doen om die te verkleinen.

De verborgen impact

Het boek ‘De verborgen impact – Alles wat je wilt weten én wat je kunt doen om eco-neutraal te leven’ bevat zo’n 190 pagina’s. Na een voorwoord van Maurits Groen (bekend van Waka Waka en de nummer 1 in de Trouw duurzame 100) en een inleiding van de schrijfster, bestaat het boek uit drie delen. Deel 1 gaat over de impact die we maken. Daarin blijkt een flink deel minder zichtbaar dan je denkt. Bijvoorbeeld omdat die aan de andere kant van we wereld plaatsvindt. Of omdat de impact niet bij het dagelijkse gebruik voorkomt (zichtbaar), maar tijdens de mijnbouw, productie of transport (onzichtbaar). Door van alles de uitstoot van broeikasgassen tijdens het gebruik, de verborgen uitstoot van broeikasgassen, diverse soorten vervuiling en ontbossing bij elkaar op te tellen, ontstaat een beeld van de werkelijke impact. Op die manier komt Porcelijn tot een impact top 10 van ons dagelijks leven. Met name bij spullen en bij eten en drinken is de verborgen impact groot.

De gevolgen van die impact voor de planeet en indirect voor onszelf staan centraal in het tweede deel van het boek. Denk aan gezondheidsproblemen, mislukte oogsten, stijgende voedselprijzen, schade door storm en water, sociale onrust en migratie. En de economische impact die dat heeft. In het derde en laatste deel komen de oplossingen aan bod. Aan de hand van een simpel model kun je een ruwe eigen impact top 10 maken. Vervolgens kun je aan de hand van het BAM-model (Beter, Anders, Minder) op drie manieren nadenken over hoe je zelf je impact kunt verbinderen. Of hoe je zelfs eco-neutraal of eco-positief kunt worden.

Wat ik heb geleerd

‘De verborgen impact’ staat vol interessante feitjes, inzichten en weetjes. Sommige dingen wist ik al, maar veel ook niet. Zo wist ik bijvoorbeeld nog niet dat:

  • slechts 1% van ons watergebruik bestaat uit kraanwater; 13% zit verborgen in de spullen die we kopen en 86% zit verborgen in ons voedsel
  • slechts 20% van ons energieverbruik te zien is op de meters in ons huis en aan de pomp (gas, stroom en olie); 38% gaat verloren bij het produceren van energie en 42% zit verstopt in spullen, voedsel, bouw en transport
  • spullen de grootste impact maken, vooral aan de andere kant van de wereld in de vorm van vervuiling en verborgen uitstoot
  • 36% van de beschikbare akkers worden gebruikt om veevoer te maken
  • een vliegtuig per kilometer ongeveer evenveel impact heeft als een auto, maar een vergelijking op basis van kilometers niet opgaat omdat de reisafstand in de geschiedenis is toegenomen en de reistijd constant is gebleven; we zitten net zo lang in het vliegtuig als vroeger in de auto en reizen dus verder
  • ontbossing een enorm probleem is; om klimaatverandering tegen te gaan hebben we meer bos nodig, maar er is steeds minder bos

verborgen-impact-tomaat

In het boek komen ook een aantal dilemma’s boven die soms tegen het gevoel in gaan. Bijvoorbeeld verpakkingen van groente. Natuurlijk moeten we zuinig zijn met plastic en andere verpakkingen. Maar bij groente maakt die verpakking veel minder impact (10%) dan de groente (90%) zelf. En aangezien de verpakking de groente, de werkelijke impact, beschermt, is een verpakking dus een milieubeschermende factor.

Inzicht in je eigen top impact top 10

In het derde deel van het boek is het tijd om zelf aan de slag te gaan. Aan de hand van een aantal simpele sommetjes kun je zelf een inschatting maken van je impact in de 10 belangrijkste categorieën. Zo kun je je eigen impact top 10 maken en zie je direct hoe je het doet ten opzichte van de gemiddelde Nederlander én waar je grote winst zit.

impact-top-10-verborgen-impact

Wat beter kon

Om een realistisch beeld van ons effect op het ecosysteem te geven heeft de schrijfster veel berekeningen ‘achterkant-bierviltje-stijl’ gemaakt. In de inleiding geeft ze aan dat ze het belangrijker vond het boek snel uit te brengen dan de sommetjes eindeloos fijn te slijpen. In mijn ogen een goed uitgangspunt, want klimaatverandering en verlies van biodiversiteit zijn urgente problemen en wetenschappers hebben veel verschillende meningen. Toch slaat Porcelijn in mijn ogen een beetje door in de ‘achterkant-bierviltje-stijl’. Op verschillende plekken in het boek kom ik dingen tegen die niet kloppen waarmee de rest van dit prachtige en interessante boek wat wordt ondermijnt. Een paar voorbeelden:

Op pagina 30 schrijft ze dat ondergrondse CO2-opslag aardbevingen kan tegengaan. De afgelopen 7 jaar ben ik veel met CCS (Carbon Capture and Storage) en de aardbevingsproblematiek bij ons in Groningen bezig geweest. CCS is een experimentele techniek die slechts op een handjevol plekken ter wereld wordt toegepast en waar tot nu toe vooral problemen, zoals lekkende CO2, voorkomen. Daarnaast is er geen enkel bewijs dat CCS kan helpen tegen aardbevingen. Koolstofdioxide is een ander gas dan aardgas dat zich wellicht anders gedraagt in de bodem. Er is op dit moment meer bewijs dat CCS aardbevingen veroorzaakt dan tegengaat om de simpele reden dat het nooit is toegepast om aardbevingen tegen te gaan en er al wel seismische activiteit is gemeten op plekken waar CO2-opslag is toegepast.

Op pagina 31 geeft de schrijfster inzicht in de belangrijkste 7 bronnen van energie om elektriciteit mee op te wekken. In Nederland wekken we 50 tot 60% van de elektriciteit op in gasgestookte centrales. Daarmee is aardgas ook voor de opwekking van elektriciteit onze belangrijkste energiebron. Maar aardgas wordt niet genoemd. Dat geeft een vertekend beeld. Zeker met het oog op de aardbevingsproblematiek en het feit dat het Nederlandse aardgas op raakt. Als we het over urgentie hebben, dan is het vervangen van aardgas voor zowel verwarmen als elektriciteit in Nederland topprioriteit.

Op pagina 143 schrijft ze dat kernenergie schoon is zolang er geen kernramp is. Ook dat klopt niet. Uraniumerts is moeilijk te winnen en bevat slechts weinig uranium. De mijnbouw die nodig is om kernenergie te laten draaien stoot ongeveer net zoveel CO2 uit als 10% tot 50% van een gasgestookte elektriciteitscentrale. Doordat het steeds moeilijker wordt om uraniumerts te winnen, is de verwachting dat dit de aankomende tijd richting 60% gaat. Kernenergie heeft dus een flinke verborgen impact in de keten. De Reclame Code Commissie tikte een aantal jaren geleden Atoomstroom op de vingers, omdat ze beweerden dat kernenergie CO2-vrij is.

impact-rundvlees

Het hoofdstuk over eten en drinken is in mijn ogen een gemiste kans. In de impact top 10 zagen we al dat vlees op plek twee staat qua impact. Nu laat Porcelijn glashelder zien dat:

  • ongeveer 10% van de wereld geschikt is voor akkerbouw; al die grond nu in gebruik is; de wereldbevolking de aankomende decennia groeit en we voedselschaarste kunnen verwachten
  • 36% van de akkerbouwgrond wordt gebruikt voor veevoer
  • een kilo rundvlees 15.000 liter water en 50 tot 250m2 landbouwgrond kost, genoeg oppervlakte voor aardappels voor 150 tot 750 mensen
  • per kilo rundvlees 5 tot 50 extra bomen nodig zijn om co2 op te nemen
  • één vleeseter net zoveel landbouwgrond gebruikt als 3 tot 7 vegetariërs of 12 tot 20 veganisten

Als je deze informatie zo helder neerzet als in dit boek, past er maar één conclusie: om iedereen op de wereld te voeden, om het klimaat te redden en om ons voedsel betaalbaar te houden, moeten we allemaal fors minder vlees eten. We worden allemaal (flexi-)vegan. Sommigen vrijwillig, de rest via een true-price of belasting op vlees. Ik weet dat vlees voor veel Nederlanders een heilig onderwerp is. Maar een glashelder hoofdstuk als dit is niet af zonder die conclusie.

Eindoordeel boek ‘De Verborgen Impact’

De verborgen impact is een prachtig vormgegeven, duidelijk leesbaar en interessant boek, vol inzichten over de impact van ons dagelijks leven op de planeet. De ketenanalyses en informatie over verborgen impact geven een verfrissende kijk op milieubewust handelen. En het boek heeft mij flink aan het denken gezet over de volgende stappen die ik kan zetten om mijn leven minder negatieve impact te laten hebben. Ondanks de slordigheidjes die in het boek zijn geslopen raad ik iedereen aan het te lezen en er mee aan de slag te gaan. Wat is jouw impact? En waar zit voor jou de grote winst?

Remi van Beekum

In het dagelijks leven is Remi als Kiemfabriek vooral interim marketeer voor bedrijven en organisaties die de wereld wat mooier maken. Soms rond strategie of management en soms met de handen aan de knoppen in bijvoorbeeld campagnes. Thuis heeft Remi samen met Cecile en Emily een eigen voedselbos en permacultuurproject de Hommelgaard in een klein dorpje in Drenthe. Veel artikelen zijn vooral daarop geïnspireerd. 

5 Reactie's
  • Babette
    Geplaatst op 10:20h, 07 juli Beantwoorden

    Ha Remi, mooi stuk. En bedankt voor de feedback, ik kan het nog verwerken in de tweede druk. Heel blij mee!! Dit is precies wat ik hoop te bereiken, dat mensen mee gaan denken en mee gaan rekenen.

  • Remi van Beekum
    Geplaatst op 16:20h, 07 juli Beantwoorden

    Hoi Babette, dank. En succes met de tweede druk!

    • Babette
      Geplaatst op 09:59h, 08 juli Beantwoorden

      Kun je je hierin vinden? ‘CO2 afvangen en ondergronds opslaan wordt als oplossing onderzocht maar de milieu- en bodemeffecten zijn nog onvoldoende veilig bewezen’

  • Remi van Beekum
    Geplaatst op 08:56h, 11 juli Beantwoorden

    Klinkt goed. Daarnaast zou je nog kunnen toevoegen dat CCS zelf 20% extra energie kost, slechts een deel van de CO2 opvangt en fossiele energiebedrijven vinden dat de maatschappij CCS moet betalen ipv zij zelf. Maar daar heb je wellicht geen plek voor.

    Hier in Groningen was het plan een paar jaar geleden om CCS toe te passen. De overheid zou dat betalen, terwijl Essent / RWE dan dus effectief langer door kan met een kolencentrale. We hebben dat (voorlopig) tegen kunnen houden. Mede hierdoor loopt Nederland eerder tegen de limieten van uitstoot aan en wordt er nu gepraat over het sluiten van kolencentrales. CCS is alsof een verstokte roker die nog maar 5 sigaretten per dag rookt en die laat betalen door een ander.

  • Remi van Beekum
    Geplaatst op 21:34h, 10 augustus Beantwoorden

    Inmiddels begreep ik van Babette Porcelijn dat ze de puntjes van kritiek hierboven heeft verwerkt in de tweede druk van het boek die inmiddels te koop is. Leuk om te zien dat ze feedback ter harte neemt en verwerkt. Dank Babette en succes met je boek verder!

Geef een reactie